Wat is veerkracht?
Veerkracht wordt gedefinieerd als het vermogen van een systeem om sleutelfuncties en -processen te behouden in het aangezicht van stress of druk door weerstand te bieden aan en vervolgens te herstellen of zich aan te passen aan veranderingen. ref Het kan worden toegepast op zowel ecologische systemen, inclusief gematigde, tropische en poolgebieden, als sociale systemen (bijvoorbeeld menselijke gemeenschappen).
COMPONENTEN
Veerkracht omvat drie componenten: 1) Weerstand; 2) na een training; en 3) transformatie. Weerstand verwijst naar het vermogen van een systeem om schokken te tolereren, terwijl herstel verwijst naar het vermogen van een systeem om terug te stuiteren. Transformatie verwijst naar de richting van ecosysteemverandering vanaf een historische basislijn als reactie op bepaalde omstandigheden. ref Het moderne concept van veerkracht benadrukt het vermogen van gekoppelde sociaal-ecologische systemen om te volharden terwijl ze worden geconfronteerd met verstoring en verandering, zich aan te passen aan toekomstige uitdagingen en te transformeren op manieren die het vermogen behouden om te functioneren en ecosysteemdiensten te leveren. ref
Ecologische veerkracht
Ecologische veerkracht verwijst naar het vermogen van een ecosysteem, zoals een koraalrif, om belangrijke functies en processen in stand te houden ondanks stress of druk, door weerstand te bieden en zich vervolgens aan te passen aan veranderingen. ref Veerkrachtige ecosystemen worden gekenmerkt als aanpasbaar, flexibel en in staat om te gaan met verandering en onzekerheid, zonder over te schakelen naar alternatieve stabiele toestanden. ref Een veerkrachtig koraalrifsysteem is bijvoorbeeld in staat om bedreigingen te absorberen zonder over te schakelen naar een door algen gedomineerde staat. ref
De ecologische veerkracht van een rifsysteem wordt grotendeels bepaald door twee componenten (zie onderstaande afbeelding):
- Weerstand – de mate waarin koralen bedreigingen kunnen weerstaan (bijv. variaties in de temperatuur van het zeeoppervlak, genetische identiteit van koralen, ernst van lokale bedreigingen)
- Herstel - het vermogen van koraalgemeenschappen om te herstellen na aanzienlijke sterfte (bijvoorbeeld met gunstige rekruteringsomstandigheden, begrazing door herbivoren)
Conceptueel veerkrachtmodel voor koraalriffen aangepast van Ken Anthony. Bron: atlas.org.au
Sociale veerkracht
Sociale veerkracht wordt gedefinieerd als het vermogen van een menselijke gemeenschap om het hoofd te bieden aan en zich aan te passen aan bedreigingen zoals sociale, politieke, ecologische of economische veranderingen. Veerkrachtige gemeenschappen zijn beter toegerust om met veranderingen en onzekerheid om te gaan, waardoor ze proactieve maatregelen kunnen nemen om hun toekomst veilig te stellen. Het is belangrijk voor managers om met rifafhankelijke gemeenschappen te werken en hun kwetsbaarheid voor veranderingen in de rifconditie te begrijpen en om aanpassingsinspanningen te ondersteunen. ref
Vis sorteren op de Brontong-vismarkt in Indonesië. Foto © Ed Wray
Kwetsbaarheid is een maatstaf voor het vermogen van menselijke gemeenschappen om schokken en spanningen op het gebied van levensonderhoud en welzijn te weerstaan en is de sleutel tot het begrijpen van sociale veerkracht. Kwetsbaarheid omvat de volgende componenten: ref
- Media – mate waarin gemeenschappen worden beïnvloed door verandering (bijv. blootstelling van gemeenschappen aan verstoringen die hun levensonderhoud bedreigen of gebruik van rifbronnen)
- Gevoeligheid – afhankelijkheid van een gemeenschap en individuen van rifbronnen (bijv. bestaansmiddelen die uitsluitend verband houden met visserij of toerisme)
- Aanpassingsvermogen – vermogen om middelen om te zetten (inclusief financiële, natuurlijke, menselijke, sociale en fysieke) om te reageren op verstoringen en veranderingen